आजीची गोधडी

लेखिका: वॅलेरी फ्लोअर्नी

चित्रे: जेरी पिंकनी मराठी अनुवादः सुशील मेन्सन

आजीची गोधडी

तान्या स्वयंपाकघराच्या खिडकीपाशी खुर्चीवर बसली होती. ती अस्वस्थ दिसत होती. सर्दी- पडशामुळे गेले कित्येक दिवस ती पलंगावर पडून राहिली होती. पण आता तिची तब्येत ठीक होती. तिला घराबाहेर पडण्याचे वेध लागले होते . बाहेरच्या आल्हाददायक हवेचा आणि वसंत ऋतुच्या आगमनाचा आनंद लुटायला ती अधीर झाली होती. ___ “ आई , मी बाहेर कधी जाऊ ? “ तान्याने विचारले . आईने ओव्हनमधून बिस्किटांचा ट्रे बाहेर काढला आणि ओट्यावर ठेवला.

“ वेळ आल्यावर ,” आई पुटपुटली , “ योग्य वेळ आल्यावर . ”

तान्या खिडकीबाहेर बघू लागली. तिचे दोन्ही भाऊ , टेड आणि जिम बाबांसोबत घरामागील अंगणाला नवे कुंपण घालत होते . ___ “ मी आजीशी गप्पा मारायला जाते,” तान्या म्हणाली .

तान्याची आजी म्हणजे तान्याच्या आईची आई. आजी तिच्या नेहमीच्या आवडत्या जागी बसली होती, खिडकीसमोर , एका मोठ्या मऊमऊ खुर्चीत . तिच्या कुशीत विविध प्रकारच्या आणि रंगांच्या कापडाचे तुकडे होते . तान्याने काही तुकडे ओळखले. एक तुकडा तिच्या बाबांच्या जन्या शर्टाचा होता. लाल रंगाचा तुकडा टेडच्या शर्टाचा होता. गेल्या हिवाळ्यात टेडने हा शर्ट फाडून टाकला होता. _ “ काय करतेयस आजी, या चिंध्या जमवून ? “ तान्याने विचारले .

“चिंध्या ? या चिंध्या नाहीयेत . हे तुकडे शिवून मी एक रंगीबेरंगी गोधडी बनवतेय,” आजी म्हणाली .

तान्याने मान तिरकी केली. “ मला माहितीय गोधडी काय असते ते . तुझ्या पलंगावर एक गोधडी आहे . पण ती खूप जुनी झालीय, मळलीय. आई तिला कधी धुतच नाही .”

आजीने उसासा टाकला . “ अगं छकले, ती गोधडी मळली नाहीये काही, जुनी झालीय. एवढ्या वर्षांनी जुनी होणारच गोधडी. ”

आजीने हाताची बोटे आखडू नयेत म्हणून वाकवून कडाकडा मोडली . मग दीर्घ श्वास घेऊन ती म्हणाली , “ मी तुझ्या वयाची होते ना , तेव्हा माझ्या आईनेसुद्धा माझ्यासाठी एक गोधडी बनवली होती . काहीवेळा आपण जुन्या गोष्टी विसरून जातो. ” । __ तान्या आजीच्या खुर्चीवर झुकली आणि तिने आपले डोके आजीच्या खांद्यावर ठेवले .

त्याचवेळी दुधाने भरलेले दोन ग्लास आणि काही बिस्कीटे घेऊन तान्याची आई तिथे आली. तिने सर्वत्र पसरलेले कापडाचे तुकडे पाहिले. “ आई , मी मघाशीच खोलीची साफसफाई केली आणि आता पन्हा हा पसारा झाला. ” _ “ हा पसारा नाही काही , आई . ही गोधडी आहे , “ तान्या तोंडात बिस्किट कोंबत म्हणाली . ___ “ गोधडी! आई, तुला हा चिंध्यांचा पसारा करण्याची गरज नाही . मी तुला नवी गोधडी आणून देईन .” ।

आजीने आपल्या मुलीकडे बघितले . मग ती आपल्या नातीकडे, तान्याकडे बघू लागली . “ तान्या , तुझी आई एखाद्या मोठ्या दुकानातून गोधडी विकत आणू शकते . पण ती गोधडी या माझ्या रंगीबेरंगी गोधडीसारखी नसेल . ती फार टिकाऊसुद्धा नसेल. ” ___ तान्याच्या आईने आजीकडे पाहिले . मग रिकामे ग्लास घेऊन ती दुपारच्या जेवणाची तयारी करण्यासाठी निघून गेली .

आजी विचारात पडली . आपली नजर तान्यावरून वळवून ती खिडकीबाहेर एकटक पाहू लागली आणि आपल्या हातातील कापडाच्या तुकड्यांशी चाळा करू लागली .

“ आजी, मी गोधडी शिवायला तुला मदत करते,” तान्या म्हणाली .

” हो गं छकुले.”

” चल, लगेच कामाला सुरुवात करुया . पटकन शिवून होईल .”

आजीने तान्याला जवळ घेऊन कुरवाळले. “ गोधडी शिवायला थोडा वेळ लागतो. एक चांगली गोधडी दोन दिवसात , आठवड्यात किंवा महिन्याभरात शिवून होत नाही. “ बोलताबोलताच आजीचे डोळे चमकले. “ मला आणखी काही कापडाचे तुकडे हवेयत . सोनेरी , निळे , लाल आणि हिरवे कापडाचे तुकडे. शिवाय , सर्वोत्तम गोधडी शिवायला पुरेसा वेळ हवाय. गोधडी शिवून पूर्ण व्हायला एक वर्षतरी लागेल. ”

“ एक वर्ष!” तान्या ओरडली. “एवढा वेळ ! आजी, मी नाही थांबू शकत एवढा वेळ.”

आजी हसू लागली. “ एक वर्ष म्हणजे फार मोठा काळ नाही , छकुले. गोधडी बनवताना मजा येते . आता पळ , आजीला आराम करायचाय. “ आजीने मान उन्हाकडे वळवली आणि डोळे बंद केले. __ “ मी एक सर्वोत्तम गोधडी शिवेन ,” झोपी जाताना कापडाचा तुकडा हातात घट्ट धरून आजी पुटपुटली .

___ “ तुला नवी पँट आणू. जुन्या पँटच्या चिंध्या दुसऱ्या कामासाठी वापरू. “ ऑगस्ट महिन्याच्या एके दुपारी शेवटचं धुणं दोरीवर वाळत टाकता -टाकता आई म्हणाली.

जिमला वाईट वाटले . ती त्याची आवडती पँट होती. ठिगळ लावून लावून तो ती वापरत होता. पण आता तिच्या अक्षरश: चिंध्या झाल्या होत्या .

“इथे आण बघू ती पँट , ” आजी त्याला म्हणाली . __ आजी पँटचे तुकडे करू लागली. जिम तिला बिलगून बघू लागला. आजी कापलेले तुकडे शिवून इतर कापडाच्या तुकड्यांना जोडू लागली . __ “ गोधडी म्हणजे आठवणी. ती आपल्याला जुन्याजुन्या गोष्टी सांगते ,” आजी म्हणाली.

शरद ऋतू म्हणजे, शाळा आणि हॅलोविनचा पवित्र सण . यावर्षी तान्या एक आफ्रिकी राजकन्या बनणार होती. तिच्या आईने तिच्यासाठी रंगीबेरंगी कापडापासून एक लांब झगा शिवला होता. तो घालून तान्या घरभर नाचू लागली . पोटमाळ्यावर ठेवलेल्या जुन्या पेटीत तिला जुन्या बांगड्या आणि कानातील डूल मिळाले . तान्या नाचू लागल्यावर त्यांचा घंटीसारखा मंजूळ आवाज येऊ लागला. आजीने झग्यातून उरलेल्या कापडाचे चौकोनी तुकडे केले आणि गोधडीला जोडून टाकले .

दिवसेंदिवस वातावरणात थंडी वाढू लागली. तान्या आणि तिचे भाऊ बर्फ पडण्याची वाट बघत होते. बर्फ पडायला काहीच दिवस शिल्लक आहेत , हे त्यांना माहित होते . हिवाळ्याच्या आगमनाने आईला चिंता वाटू लागे. दरवर्षी आई तान्याच्या आजीला खिडकीपाशी बसू नकोस , अशा विनवण्या करे . पण आजी तिचे ऐकतच नसे . __ “ आजी, तू या गरम शेगडीजवळ बस बघू ,” तान्याची आई तिला एकदा रागवली . __ “ मी तुझी आजी नाही , आई आहे, “ आजी तान्याच्या आईला म्हणाली. “ मी उजेडात बसूनच माझी सर्वोत्तम गोधडी शिवणार . “ __ नोव्हेंबर महिन्याच्या अखेरीस , तान्या , टेड आणि जिम यांची इच्छा पूर्ण झाली . एके सकाळी ते जागे झाले तेव्हा सर्वत्र बर्फ साचला होता. तान्या उबदार कपडे घालून पायऱ्या झपाझप उतरून घराबाहेर पडली. टेड आणि जिम तसेच त्यांचे आई - बाबा आधीच घराबाहेर पडले होते . __ “ आईला एकटीला घरात ठेवायला बरं वाटत नाही ,” तान्याची आई म्हणाली .

तान्याने बर्फाचा माणूस बनवला. तो न तुटण्याची काळजी घेत ती सावकाश चालत आईजवळ आली. “ आजी एकटी नाही काही . ती आणि गोधडी एकमेकांना गोष्टी सांगतात ,” तान्या म्हणाली .

नवल वाटून आईने विचारले , “ एकमेकांना गोष्टी सांगतात !”

” अग खरंच, आजी म्हणते की गोधडी आपल्याला जुन्याजुन्या गोष्टी सांगते . ”

तान्याच्या भावंडांनी , आईबाबांनी दुपारपर्यंत उतारावर बर्फावरून घसरण्याची मजा घेतली . शेवटी , थंडीने गारठल्यावर सगळे गरम चॉकलेट आणि सँडविच खाण्यासाठी घरात आले. ___ “ मी आजीसोबत गप्पा मारत बसते ,” तान्याची आई म्हणाली . __ “ लवकर जा , ती तुला आमच्या, म्हणजे आपल्या गोधडीची गंमत सांगेल ,” तान्या म्हणाली.

तान्याच्या आईने आपल्या या शेंडेफळाच्या डोळ्यात खट्याळ भाव चमकताना बघितले .

” हो गं बाई, तेच तर विचारायला चाललेय मी , ” स्वयंपाकघराबाहेर पडता- पडता तान्याची आई म्हणाली.

तान्या वाकून वाकून आजीच्या खोलीत बघू लागली . आजी पाठीला पोक काढून , डोळे कापडाच्या अगदी जवळ नेऊन शिवणकाम करत बसली होती. तान्याची आई आजीच्या पायांजवळ जाऊन बसली . त्यांच्या गप्पा तान्याला ऐकू येत नव्हत्या . पण आजी नक्कीच गोधडीबद्दल बोलत असणार आणि ही गोधडी किती खास आहे, हे समजावत असणार याची तान्याला खात्री होती. तान्या गरम चॉकलेटचे घुटके घेऊ लागली. मग तिने आईला एक कापडाचा तुकडा उचलताना , त्याला बोटांनी घासताना आणि मदस्मित करताना पाहिले .

त्यानंतर रोज संध्याकाळी तान्याची आई आणि आजी मिळून गोधडी बनवू लागल्या . आजी कापड कापून तुकडे करू लागली , त्यांच्या रंगसंगतीनुसार त्यांची विशिष्ट रचना करू लागली आणि आई ते तुकडे । शिवून जोडू लागली . स्वयंपाक करताना आणि ख्रिसमसचा फराळ बनवतानाही त्या गोधडीचे काम करू लागल्या. फक्त एकदाच आईने हातातील गोधडीचे काम बाजूला ठेवले . ख्रिसमसच्या रात्री तिला छान कपडे घालायचे होते . म्हणून तिने सोनेरी रंगाचे कापड आणून स्वत : साठी सुंदर कपडे शिवले. कुणी न सांगताच तान्या समजून चुकली की उरलेले सोनेरी कापडाँचे तुकडे आई गोधडीसाठी वापरणार .

त्या ख्रिसमसला भरपूर गाणे- बजावणे आणि थट्टा - मस्करी झाली. आजीची सगळी मुलं - मुली आणि नातवंडं त्यांना भेटायला आली. ख्रिसमसच्या झाडावर सजवलेले दिवे छान चमकत होते. त्यांच्या रंगीबेरंगी प्रकाशाने खोली झमगमत होती. सगळे आपापल्या घरी निघून गेल्यावर बाबा म्हणाले की त्यांनी आयुष्यात एवढी मजा कधी केली नाही . आई त्यांच्याशी सहमत

झाली.

पुढच्या दिवशी सकाळी तान्या खाली आली तेव्हा तिचे बाबा नाश्ता बनवत होते .

“ आज काय विशेष? “ जिमने विचारले . “ आई कुठाय ? “ तान्याने विचारले .

” आजीला बरं वाटत नाहीये. डॉक्टर येईपर्यंत तुझी आई तिच्यापाशी बसून राहील ,” बाबा म्हणाले .

” आजी बरी होईल ना ! ” टेडने विचारले .

बाबा टेडच्या डोक्यावरून हात फिरवत म्हणाले , “ तुम्ही चिंता करू नका. आम्ही काळजी घेतोय तिची.” ___ तान्याने आजीच्या खोलीकडे पाहिले. आजीच्या खुर्चीच्या मागे गोधडी व्यवस्थित घडी घालून ठेवली होती.

” आपली तब्येत बरी नाही , हे आजीने सांगितलं नाही कुणाला. आपली ख्रिसमसची मजा खराब होईल म्हणून ,” आईने नंतर मुलांना सांगितले .

आईचा चेहरा थकल्यासारखा वाटत होता. तिचे डोळे सुजून लाललाल झाले होते . “ आजीला बरं वाटेपर्यंत मस्ती करू नका . त्रास होईल तिला.” ।

बाबांनी आईच्या खांद्यावर हात ठेवून थोपटले . “ आम्ही आजीला भेटून येऊ ? ” तान्याने विचारले .

“ नको, आज नको,” बाबा म्हणाले. “तिला खूप आरामाची गरज आहे . “

आठवड्याभराने , नवीन वर्षाच्या आदल्या दिवशी मुले आजीला भेटली. आजी खूप थकली होती आणि पुटपुटल्यागत बोलत होती .

“ आजी, आम्हाला तुझी खूप आठवण येते,” टेड म्हणाला . _ “ आणि तुझ्या हातच्या केकची आणि गरम चॉकलेटचीसुद्धा, “ जिम म्हणाला . आजीच्या चेहऱ्यावर स्मित पसरले. __ “ तुझ्या गोधडीलासुद्धा तुझी आठवण येते ,” तान्या म्हणाली.

आजीच्या ओठांवरचे हसू मावळले . तिचे डोळे भरून आले . ___ “ माझी सर्वोत्तम गोधडी,” आजीने उसासा टाकला . “ ती खूप सुंदर बनली असती. अर्धीअधिक बनून तयार झाली होती. ” आजीने डोळे बंद केले आणि तोंड फिरवले . बाबांनी पुटपुटत मुलांना तिथून निघून जाण्यास सांगितले. टेड, जिम आणि तान्या दबक्या पावलांनी खोलीबाहेर पडले .

तान्या सावकाश गोधडीजवळ गेली. तिने आईला आणि आजीला गोधडीचे काम करताना पाहिले होते . तिने खूप विचार केला. तिला कापडाचे तुकडे कसे कापायचे, हे माहीत होते पण पुढे काय करायचे, हे नेमके माहीत नव्हते . अचानक तिच्या खांद्यावर कुणी तरी हात ठेवला. तिने वर बघितले. आई उभी होती

” उद्या,” आई म्हणाली .

नवीन वर्षाचा पहिला दिवस . भांडी स्वच्छ करून आणि रचून झाल्यावर तान्या आणि आई गोधडीचे निरीक्षण करू लागल्या .

__ “ तू कापडाचे चौकोनी तुकडे काप. मग मी ते शिवून गोधडीला जोडेन ,” आई म्हणाली .

तान्या कात्रीने कापडाचे तुकडे कापू लागली . हात दुखून येईपर्यंत ती काम करत राहिली . कापलेले तुकडे सारख्याच आकारचे असावेत , याकडे आईचे बारीक लक्ष होते . पुढच्या दिवशी दोघी पुन्हा हेच काम करू लागल्या . तान्याने कापडाचे आणखी तुकडे कापले. पण तिच्याकडे लक्ष द्यायला आता आईकडे वेळ नव्हता. तिला आजीची काळजी घ्यायची होती . तान्या एकटीच काम करत राहिली . त्या रात्री बाबा मलांना गोष्ट सांगत होते तेव्हा जिम गोधडीजवळ गेला. त्याने गोधडीत त्याच्या आवडत्या निळ्या रंगाचे तुकडे पाहिले . काही न बोलता कात्री घेऊन तो कापडाचे चौकोनी तुकडे कापू लागला . टेडने हे तुकडे व्यवस्थित रचले . हे तुकडे कसे जोडायचे, ते आई तान्याला शिकवू लागली .

दररोज शाळेतून घरी आल्यावर , तान्या गोधडीचे काम करू लागली . टेड आणि जिम खेळांमध्ये व्यस्त असत आणि आई आजीची काळजी घेण्यात गुंतलेली असे , त्यामुळे तान्या एकटीच काम करू लागली. पण काही आठवड्यांनंतर तिने काम थांबवले. काहीतरी चुकले आहे , गोधडीत काहीतरी उणीव आहे असे तिला वाटू लागले. मग कित्येक दिवस गोधडी खुर्चीमागे नुसतीच पडून राहिली . तान्याने काम बंद का केले, हे कुणालाही कळले नाही . तान्या गोधडीचे फक्त निरीक्षण करत बसे . शेवटी एकदा तिला उणीव सापडली. खरंतर , गोधडीत काहीतरी उणीव नव्हती , कुणाचीतरी उणीव होती.

त्या सायंकाळी, निजण्यापूर्वी तान्या हलक्या पावलांनी आजीच्या खोलीत गेली. तिच्या हातात कात्री होती . तिने आजीच्या जुन्या गोधडीचा कोपरा हातात धरून गोधडीतून काही चौकोन काळजीपूर्वक कापले .

फेब्रुवारी आणि मार्च आले अन् गेले. आता गोधडीला शेवटचेच काही तुकडे जोडायचे काम उरले होते . तान्याला काम करताना बघून तिच्या आईचा ऊर अभिमानाने दाटून येत असे . आजीसुद्धा तान्याला काम करताना बघत होती. दिवसेंदिवस आजीची तब्येत सुधारू लागली. तिला ठीक वाटू लागल्यावर बाबांनी तिची खुर्ची खिडकीपाशी ठेवली . “ मला बाहेरचा उजेड पाहायचाय ,” आजी म्हणायची. तिथे बसून ती तान्याचे काम बघायची.

” छकुले , ही गोधडी म्हणजे आनंदाचा ठेवा आहे,” आजी तान्याला म्हणायची . __ _ शाळेला उन्हाळ्याची सुट्टी लागणार होती . जून महिन्याच्या एके दिवशी, तान्या शाळेतून घरी आली तेव्हा आजी गोधडीचे काम करत असल्याचे तिला दिसले . तिने शेवटचे काही चौकोनी तुकडे शिवून गोधडीला जोडून टाकले होते . त्यात तिने चिंध्यासुद्धा व्यवस्थित भरल्या होत्या आणि आता ती मागील बाजूने शिवू लागली होती . “ आजी!” तान्या ओरडली .

आजीने तान्याकडे पाहिले . “ थांब गं छकुले , गोधडी पूर्ण होत आलीय . त्यावर शेवटचा हात फिरवते. “

पुढल्या रात्री आजीने शेवटचे शिवणकाम करून आपल्या दातांनी धागा तोडला . “ घे, बनली आपली गोधडी , ” ती म्हणाली. सगळ्यांनी गोधडी हातात धरून पसरवली.

गोधडी इतकी मोठी आणि सुंदर बनेल , याचा कुणाला अंदाज नव्हता. त्यात लाल , हिरव्या , निळ्या, सोनेरी , फिक्कट आणि गर्द रंगांचे कापडाचे तुकडे आकर्षकरित्या एकमेकांमध्ये गुंफले होते . __ “ खूपच छान बनलीय गोधडी !” बाबा म्हणाले . त्यांनी सोनेरी तुकड्यास स्पर्श केला, आईकडे पाहिले आणि त्यांना काही आठवले. जिमलाही काही आठवले . त्याच्या निळ्या तसेच टेडच्या लाल शर्टाचे तुकडेसुद्धा गोधडीत होते . तान्याचा हॅलोवीनचा पोषाखसुद्धा त्यात होता . आणि हो , त्यात आजीसुद्धा होती . तिचे तुकडे जुने वाटत होते पण गोधडीत मिसळून गेले होते .

सर्वांनी गेल्या वर्षभरातील घडामोडींचे स्मरण केले, विशेषत: तान्या आणि तिच्या कामाचे. मग सर्वांनुमते , आईने गोधडीच्या खालच्या टोकाला उजव्या कोपऱ्यात कापडाचा एक संदर तुकडा जोडला. त्यावर लिहिले होते , “ आई आणि आजीकडून , तान्याला सप्रेम भेट . “

Salorandman Unamaana

Brom your

Parlourva